Başlıq: BIOS və UEFI Nədir?

▸ BIOS:

BIOS, kompüterlərin ən əsas proqramlarından biridir və “Basic Input/Output System” (Əsas Giriş/Çıxış Sistemi) mənasını verir. Ana platanın üzərində yerləşən kiçik bir çipin içində saxlanılan BIOS, kompüterin aparat təminatı ilə əməliyyat sistemi arasında bir körpü rolunu oynayır. BIOS, kompüterin işə salınması prosesini idarə edən və aparat komponentlərini nəzarət edən bir sistemdir.

BIOS-un İş Prosesi:

BIOS, kompüter ilk dəfə açıldığında, sabit diskdəki əməliyyat sistemi yüklənmədən əvvəl aktivləşir. Bu mərhələdə BIOS, aparat komponentlərinin düzgün işləməsi üçün aşağı səviyyəli bir proqram təmin edir. Məsələn, klaviaturanın işləməsi, qrafik kartının görüntü verməsi və yaddaşın əməliyyat sistemi tərəfindən istifadə olunması kimi proseslər BIOS tərəfindən idarə edilir.
BIOS adətən anakart istehsalçısı tərəfindən yazılır və istehsalçı tərəfindən təqdim olunan bir proqram təminatı yeniləməsi ilə yenilənə bilər. BIOS yeniləmələri aparat uyğunluğunu artırmaq və ya yeni xüsusiyyətlər əlavə etmək üçün edilir, lakin bu proses diqqətlə həyata keçirilməlidir, çünki uğursuz BIOS yeniləməsi kompüteri işləməz hala gətirə bilər.

BIOS-un Vəzifələri:

BIOS-un ən mühüm vəzifələrindən biri, kompüter işə düşərkən aparatın düzgün işlədiyini yoxlamaqdır. Bu proses zamanı BIOS, kompüterin əsas komponentlərini yoxlayan bir “Power-On Self Test” (POST) prosesi həyata keçirir. POST prosesi zamanı, RAM, prosessor, qrafik kartı, klaviatura və digər əsas avadanlıqların düzgün şəkildə işləyib-işləmədiyi test edilir. Bu testlərdə problem aşkar olunarsa, BIOS bir səhv kodu yaradır və ya xəbərdarlıq siqnalı verir.
BIOS həmçinin kompüter işə düşəndə hansı cihazdan yüklənəcəyini müəyyən edən bir yükləmə sırası da təyin edir. Məsələn, kompüterin sabit diskdən, USB cihazından və ya CD/DVD sürücüsündən açılıb-açılmayacağını BIOS müəyyən edir.

BIOS Ayarları

BIOS-un interfeysi adətən sadədir və adətən klaviatura ilə idarə olunur. BIOS ayarlarına, kompüter açılarkən adətən Del, F2 və ya Esc düymələrinə basaraq daxil olmaq mümkündür. BIOS ekranında, kompüterin aparat komponentlərinin parametrləri və yükləmə sırası kimi vacib ayarları dəyişdirmək mümkündür. Yanlış edilən ayarlar kompüterin düzgün işləməsini çətinləşdirə bilər, buna görə də BIOS ayarlarını dəyişmək diqqətli olunmalıdır.

Resim

▸ UEFI:

UEFI (Unified Extensible Firmware Interface), BIOS-un müasir bir alternativi kimi inkişaf etdirilən bir proqram interfeysidir. BIOS uzun illər kompüterin açılış proseslərini idarə etsə də, texnologiyaların inkişafı nəticəsində yaranan yeni tələblərə cavab vermək üçün UEFI daha geniş funksiyalar və rahat istifadə imkanları təqdim etmək məqsədi ilə yaradılıb. UEFI, BIOS-un məhdud qaldığı sahələrdə daha çox funksionallıq və rahatlıq təmin edir.

UEFI-nin üstünlükləri:

Daha sürətli açılış (boot) müddətləri təklif edir.
Daha böyük disk ölçüləri və daha çox disk bölmələrini dəstəkləyir.
Secure Boot kimi təhlükəsizlik xüsusiyyətləri ilə daha güclü müdafiə təmin edir.
İstifadəçi dostu qrafik interfeysə və siçan dəstəyinə malikdir.
Modulyar quruluşu sayəsində yeni texnologiyalara uyğunlaşa bilir.

BIOS və UEFI Fərqi:

BIOS-un müasir alternativi olan UEFI (Unified Extensible Firmware Interface), daha inkişaf etmiş xüsusiyyətlərə malik proqram interfeysidir. UEFI, BIOS-un məhdudiyyətlərini aşaraq daha sürətli yükləmə müddəti, daha böyük sabit disk dəstəyi və qrafik interfeys kimi üstünlüklər təqdim edir. Bu gün əksər yeni kompüterlər UEFI istifadə edir, lakin bəzi sistemlərdə BIOS rejimində işləmək də mümkündür.

Nəticə:

BIOS, kompüterin açılış prosesində həyati bir rol oynayır və aparatla proqram təminatı arasında bir körpü rolunu oynayır. Hər nə qədər UEFI kimi müasir texnologiyalar BIOS-un yerini alsa da, BIOS hələ də bir çox kompüter sistemlərində əsas funksiyaları yerinə yetirir. BIOS-un vəzifələri, kompüterin etibarlı və problemsiz işləməsini təmin etmək üçün vacibdir. BIOS ayarlarını düzgün şəkildə etmək, kompüterin performansını və stabilliyini birbaşa təsir edə bilər. UEFI, BIOS-un məhdudiyyətlərini aradan qaldırmaq üçün inkişaf etdirilmiş, daha müasir, sürətli və təhlükəsiz bir proqram təminatıdır. Müasir kompüter texnologiyalarının inkişafı ilə birlikdə böyük disk ölçüləri, daha mürəkkəb aparat konfiqurasiyaları və təhlükəsizlik ehtiyacları artdıqca, UEFI kompüterlərin daha yaxşı performans göstərməsini təmin edir. Hər nə qədər UEFI BIOS-un yerini alsa da, bəzi hallarda BIOS rejimində işləmək də mümkündür.

by knvmrt